ประชาธิปัตย์: Split Personality

ความพ่ายแพ้ของอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะและพรรคประชาธิปัตย์ ทั้งๆ ที่ตัวเองกุมอำนาจรัฐอยู่แท้ๆ ก่อให้เกิด Dialogue อย่างเปิดเผยและกว้างขวาง เรียกร้องให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเกี่ยวกับพรรค ทั้งในเชิงการบริหาร เชิงนโยบาย และเชิงกลยุทธ์มวลชน

เสียงเรียกร้องดังขึ้นจากทุกฝ่ายที่เอาใจช่วยพรรค ทั้งจากสมาชิกอาวุโส อดีตมวลสมาชิก อดีตหัวหน้าพรรค สื่อมวลชน และแฟนๆ ตลอดจนประชาชนที่แอบเอาใจช่วยพรรคและคุณอภิสิทธิ์ ทั้งในและนอกประเทศ แม้แต่มิตรที่กลายมาเป็นศัตรูซึ่งเคยมีส่วนอุ้มชูคุณอภิสิทธิ์ให้ได้ขึ้นมาบริหารประเทศอย่างสนธิ ลิ้มทองกุล และสหายในขบวนการ ก็ยังให้คำแนะนำที่ฟังเผินๆ เหมือนจะเป็นการด่าส่งและสมน้ำหน้า แต่ถ้าฟังดีๆ ด้วยใจเป็นกลาง ก็จะเห็นว่า “น่าคิด” ไม่น้อยเลย

สังคมออนไลน์เต็มไปด้วยข้อความฟูมฟาย ผิดหวัง กระแนะกระแหน กระทั่งด่าทอสาดเสียเทเสีย แต่ขณะเดียวกัน ก็เต็มไปด้วยข้อเสนอแนะที่สร้างสรรค์และกำลังใจ

ความพยายามของพรรคที่จะรับฟัง ก็แสดงออกอย่างเป็นรูปธรรมผ่าน Future@democrat บนหน้า Facebook

อันที่จริง พรรคประชาธิปัตย์เป็นพรรคการเมืองที่เก่าแก่ที่สุดและมักจะ Inspire คนรุ่นใหม่ (หรือพ่อแม่ของพวกเขาที่วางแผนให้ลูกเดินไปบนถนนสายอำนาจ) ที่คิดว่าตัวเองพร้อมแล้ว ทั้งในเชิงคุณสมบัติ รูปสมบัติ ธนสารสมบัติ และดีกรีการศึกษา หรือเชิงใดเชิงหนึ่ง และมีความทะเยอทะยานทางการเมืองและต้องการแสวงหาอำนาจ...เป็นแบบนี้มาแต่ไหนแต่ไรแล้ว

คนรุ่นปัจจุบันคงจะไม่ค่อยรู้กันแล้วว่า พรรคประชาธิปัตย์นี้ เคยเป็นโรงเรียนการเมืองให้ดวงดาราอย่าง ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช สมัคร สุนทรเวช เฉลิม อยู่บำรุง วีระ มุสิกพงษ์ หรือนักการเมืองที่ครั้งหนึ่งเคยมากบารมีอย่าง สนั่น ขจรประศาสน์ และประจวบ ไชยสาส์น หรือพวกลูกเศรษฐีอย่าง เฉลิมพันธ์ ศรีวิกรม์ สุรัตน์ โอสถานุเคราะห์ เล็ก นานา พรเทพ เตชะไพบูลย์ สุชาติ ตันเจริญ หรือแม้กระทั่งซ้ายเก่าอย่าง จาตุรนต์ ฉายแสง สุนัย จุลพงศธร และธัญญา ชุนชฎาธาร

ครั้งหนึ่งนานมาแล้ว ระหว่างที่ธารินทร์ นิมมานเหมินทร์ กำลังรุ่งสุดขีด ผมเคยถามศิรินทร์ผู้น้องชาย ว่าเหตุใดพี่ชายจึงเลือกพรรคประชาธิปัตย์เป็นเป้าหมาย คอยเฝ้าดูแลพะเน้าพะนอช่วยเหลือ ชวน หลีกภัย อย่างลับๆ เรื่อยมาตั้งแต่ตัวยังเป็นนายธนาคารอยู่

“พรรคนี้มันไม่มีเจ้าของ” คำตอบของศิรินทร์ย่อมบ่งบอก Latent Objective ของธารินทร์อยู่ในที

ใครๆ ก็รู้ว่าธารินทร์มี Ambition ทางการเมืองสูงมาแต่ไหนแต่ไร เขาเคยเขียนจดหมายถึงพ่อว่าอยากเป็นนายกรัฐมนตรี เขาเลือกเรียนรัฐศาสตร์ที่ฮาร์วาร์ดทั้งๆ ที่ได้รับ Admission จากมหาวิทยาลัยระดับ Ivy League ทุกแห่ง เขาเลือกมาอยู่และเติบโตกับธนาคารไทยพาณิชย์ซึ่งทำให้มีโอกาสได้ร่วมอยู่ในแวดวงที่รับใช้ใกล้ชิดเบื้องพระยุคลบาทในด้านเศรษฐกิจการเงิน และเขาก็ซุ่มออกแบบ จัดทัพ สร้างขุนพล วางคน ตลอดจนสร้างฐานสนับสนุนทั้งในเชิงสื่อและเชิงธุรกิจและเชิงต่างประเทศอย่างกว้างขวาง ก่อนที่จะรุกเข้าการเมือง และส่งคนของตัวเองเข้าครอบครองตำแหน่งสำคัญทางเศรษฐกิจของประเทศแบบเบ็ดเสร็จ

เขาเหลือเพียงบันไดขั้นสุดท้ายคือตำแหน่งหัวหน้าพรรคประชาธิปัตย์

ถ้าตอนนั้นเขาไม่บังเอิญสะดุดขาตัวเองเสียก่อน ด้วยการดำเนินนโยบายเศรษฐกิจผิดพลาดอย่างแรง เขาก็คงได้ขึ้นเป็นหัวหน้าพรรค และตำแหน่งนายกรัฐมนตรีก็คงจะไม่พ้นมือเขาเป็นแน่

ความล้มเหลวของธารินทร์ช่วยส่งให้อภิสิทธิ์ ซึ่งจริงๆ แล้วต่อคิวอยู่กลางๆ แถว ได้ลัดคิวขึ้นมาเป็นหัวหน้าพรรคแบบปรู๊ดปร้าดขึ้นลิฟท์อย่างไม่ต้องใส่ความพยายามและความเหนื่อยยากในกระบวนการฝ่าพงหนาม เช่นเดียวกับหัวหน้าพรรคคนก่อนๆ

การขึ้นสู่อำนาจของอภิสิทธิ์ในขณะที่บารมียังไม่แก่กล้าและภาพความสำเร็จหรือผลงานในอดีตยังไม่ชัด (อย่างน้อยก็ไม่ชัดเหมือนกับธารินทร์ที่เคยเป็นนักการธนาคารระดับประเทศและมีเครือข่ายคอนเน็กชั่นกว้างขวางมาก่อน) ทว่ามีจุดแข็งในเชิงภาพลักษณ์ที่ดี บุคลิกดี ชาติตระกูลดี ซื่อสัตย์สุจริต พูดเก่ง ภาษาอังกฤษดี และประวัติการศึกษาเยี่ยม  ผูกพันให้อภิสิทธิ์ยังต้องพึ่งพาฐานอำนาจของผู้อาวุโสกลุ่มเดิมให้ช่วยค้ำจุนเขาในขณะที่เขากำลังสร้างบริวารของเขาเองขึ้นมา...

Fundamental อันนี้ มันก็เลยส่งผลให้บุคลิกของพรรคประชาธิปัตย์เกิดความ “ก้ำกึ่ง” ไปด้วย เพราะบุคลิกภายนอกของอภิสิทธิ์และสหาย ซึ่งเป็นตัวแสดงหลักของประชาธิปัตย์ กับผู้กุมอำนาจเดิมในพรรคซึ่งส่วนใหญ่เป็นกลุ่มสมาชิกภาคใต้ และเป็นผู้กุมหางเสือและปฏิบัติงานการเมืองของพรรคนั้น แตกต่างกันโดยสิ้นเชิง

ภาพของประชาธิปัตย์ด้านหนึ่งจึงเป็นภาพสะท้อนของอภิสิทธิ์และสหาย แต่อีกภาพหนึ่งกลับเป็นภาพสะท้อนของสุเทพ ของชวนและองค์รักษ์ ของบัญญัติ และของสมาชิกภาคใต้

ภาพหนึ่งทันสมัย หัวสากล Cosmopolitan พูดจาสุภาพ นิยมเทคโนโลยีและโมเดร์นไลฟสไตล์ ไปประชุมหรือเจรจาความเมืองก็ให้ทีมงานทำทีแอบถ่ายรูปด้วยกล้องดิจิตัลแล้วนำกลับมาโพสต์ขึ้น Facebook หรือ Twitter ด้วยท่าทางสบายๆ ลำลองๆ โดยใช้ภาษาเก๋ๆ และติดต่อสื่อสารกับแฟนๆ หรือฐานเสียงผ่าน Social Media...แต่อีกภาพหนึ่ง กลับเป็นภาพตรงข้าม โบราณ แต่งตัวเชยๆ พูดเรื่องเดิมๆ ซ้ำๆ เช่นพูดเรื่องคนดี คนซื่อ คนมีคุณธรรม เหมือนแผ่นเสียงตกร่อง แต่กลับ กระแนะกระแหนหรือตอบโต้คู่แข่งทางการเมืองและผู้วิจารณ์พรรคแบบตาต่อตาฟันต่อฟัน เน้นผลประโยชน์ท้องถิ่นและกลุ่มพวกพ้อง ใกล้ชิดกับนักการเมืองภาพมารและทหาร และใช้คอมพิวเตอร์ไม่เป็น

สำหรับผมแล้ว พรรคประชาธิปัตย์ช่วงนี้เริ่มมีปัญหาเชิงอัตตลักษณ์ คือมีลักษณะ Split Personality อย่างเห็นได้ชัด

อุปมาคล้ายดั่งพระสังข์ ที่บุคลิกตอนสวมเงาะกับตอนถอดรูปต่างกันราวฟ้ากับดิน

ผมว่าแฟนๆ และฐานเสียงของประชาธิปัตย์ก็ Perceive จุดนี้ต่างกันด้วยในใจตน...หมายความว่า ภาพของประชาธิปัตย์ในใจของคนใต้ กับประชาธิปัตย์ในใจของคนกรุงเทพฯ ก็ไม่เหมือนกัน และพวกเขาก็คาดหวังจากพรรคและหัวหน้าพรรคต่างกันด้วย (เช่นอยากให้พรรคเป็นแบบโน้นแบบนี้ หรือคนกรุงเทพอาจมองภาพประชาธิปัตย์เป็นแบบ อภิสิทธิ์-กรณ์-อภิรักษ์ หรือเห็นมุม “อภิสิทธิ์ประชาธิปัตย์” กระจ่างกว่า “ชวนประชาธิปัตย์” แต่แน่นอนว่าคนใต้ไม่ได้มองเช่นนั้น)

อาการ Split Personality ของประชาธิปัตย์รุนแรงยิ่งขึ้นเมื่อได้เป็นรัฐบาลและวิกฤติการเมืองเริ่มรุมเร้า

ภาพของคุณอภิสิทธิ์กลายเป็นคนที่พูดไปทาง แต่การปฏิบัติของรัฐบาลกลับไปอีกทางหนึ่ง สวนทางกันอยู่บ่อยๆ เร่ิมตั้งแต่แรกที่จัดตั้งรัฐบาลกันในค่ายทหาร และมาหนักข้อเอาตอนที่ ทหารเข้าปราบปรามม็อบเสื้อแดงบนท้องถนน ซึ่งคุณอภิสิทธิ์ก็เพิ่งจะมายอมรับภายหลังว่าแอบร้องไห้ในค่ายทหารหลายครั้งเหมือนกัน แสดงให้เห็นว่าแม้แต่คุณอภิสิทธิ์เอง ลึกๆ แล้วก็ยังอิหลักอิเหลื่อกับบุคคิลหน้าฉากที่ต้องแสดงไปตามบท กับบุคลิกหลังฉากที่ยังทำใจลำบาก

หรืออย่างที่คุณอภิสิทธิ์มักพูดว่ารัฐบาลต้องยึดหลัก “นิติรัฐ” อย่างเคร่งครัด แต่ก็ไม่ได้เร่งรัดให้ดำเนินคดีกับผู้ก่อเหตุในกรณีลอบสังหารสนธิ ลิ้มทองกุล ทั้งๆ ที่มันน่าจะอยู่ในวิสัยที่ทำได้ อีกทั้งนโยบายหลักของพรรค ก็หันเหไปเดินตามแนวทางหรือเอาอย่างพรรคคู่แข่งที่ตัวเองเคยดูถูกดูแคลนและแสดงตรรกเชิงลบไว้ก่อนหน้านั้นอย่างอึกทึกครึกโครม เป็นต้น

อย่าลืมว่าฐานมวลชนของพรรคที่เสียงดังและพูดแล้วมีคนฟังส่วนใหญ่เป็นคนมีการศึกษา ดังนั้นการพูดกลับไปกลับมา หรือทำกริยาผีเข้าผีออก คนนึงเล่นบท Good Guy อีกคนสวมบท Bad Guy แม้จะทำได้เนียบเนียนเพียงใด ย่อมตบตาคนเหล่านี้ได้ยาก 

แม้แต่พวก Fanatic ก็ยังรู้สึกได้ ถ้าพรรคทำบุคลิกแบบนั้นให้เขาเห็นซ้ำแล้วซ้ำเล่า

แพทย์ที่ผมนับถือ ให้ความเห็นว่าอาการ Split Personality นั้น โดยทั่วไปผู้ป่วยจะแบ่งตัวตนออกเป็น 2 ตัวและเล่นเป็น 2 บทบาท คือฝ่ายดีตัวหนึ่งและฝ่ายชั่วอีกตัวหนึ่ง ฝ่ายดีจะมีบุคลิกแบบ Positive เช่น ศรัทธา นอบน้อม สัตย์ซื่อ เฉลียวฉลาด มุ่งมั่น และฝ่ายชั่วก็จะ Negative เช่น โหดเหี้ยม เจ้าเล่ห์ ถือดี ทะเยอทะยาน เป็นต้น 

โดยโรคชนิดนี้ ถ้าปล่อยไว้ ไม่ได้รับการเยียวยารักษาอย่างถูกวิธี มันจะคุกคามหนักข้อขึ้น จนทำให้เจ้าตัวเริ่มเชื่อกับการแบ่งฝ่ายที่ตัวเองสมมติขึ้นว่าเป็นเรื่องจริง และจะเริ่มไม่รู้สึกตัว และอาจทำอะไรร้ายแรงลงไป ในขณะที่กำลังสวมบทบาทเป็นฝ่ายชั่วอยู่ก็ได้ โดยเมื่อกลายร่างกลับมาเป็นฝ่ายดีแล้ว ก็จะจำไม่ได้หรือไม่สามารถระลึกได้เลย คล้ายๆ คนเมาหนักเมื่อคืนแล้วสร่างเมามาตอนเช้านั่นแหละ (หมอว่าบางทีก็อาจเรียกเป็น ฝ่ายสูง-ฝ่ายต่ำ หรือ ฝ่ายละเอียด-ฝ่ายหยาบ ฝ่ายสุภาพ-ฝ่ายก้าวร้าว หรือ ฝ่ายสะอาด-ฝ่ายสกปรก ฯลฯ)

ถ้าใครเคยดูหนังเรื่อง Primal Fear (บทคนหลายบุคลิกนั้นถึงกับส่งให้ Edward Norton ได้รับตุ๊กตาทอง) หรือเรื่อง Me, Myself, & Irene (บทของ Jim Carrey คนหนึ่งขี้กลัว ขาดความมั่นใจในตัวเอง แต่อีกคนหนึ่งกล้าหาญ ก้าวร้าว และปกป้องหญิง) ก็จะเข้าใจ หรือในเรื่อง Spider Man ภาคแรก ที่ ดร.นอร์แมน ออสบอร์น พ่อของแฮรี่ เพื่อนสนิทของพระเอก เริ่มแปลงร่างเป็นไอ้ตัวเขียว (Green Goblin) ใหม่ๆ เขาก็ไม่รู้สึกตัวเลยว่าได้ทำอะไรเลวร้ายลงไปบ้างในตอนกลางคืน ขณะที่เขากลายร่างเป็นไอ้ตัวเขียว

นานมาแล้ว ผมเคยอ่านวรรณกรรมเรื่อง Strang Case of Dr. Jekyll and Mr. Hyde ของ Robert Louise Stevenson ซึ่งช่วยให้ผมเข้าใจคำว่า “Hypocrite” ในเซนส์ของฝรั่งยุควิกตอเรียนกระจ่างชัดขึ้นมาก จนต่อมาผมได้นำเอา Sense แบบนั้นมาเป็น Theme ของบทความที่ผมเขียนและมีคนนิยม Quote เอาไปโพสต์ที่โน่นที่นี่เรื่อยๆ โดยให้ชื่อเรื่องว่า “คนดี” ซึ่งผมได้ตีแผ่ให้เห็นว่า “นักทำดี” กับ “คนดี” นั้นต่างกัน และนักการเมืองหรือคนดังที่แสดงตัวว่าเป็น “นักทำดี” ส่วนใหญ่ มักไม่ใช่ “คนดี” (ท่านผู้สนใจสามารถคลิกอ่านได้ http://mba-magazine.blogspot.com/2010_01_01_archive.html)

แน่นอน การจะเป็นพรรคมหาชนที่ชนะใจคนทั้งประเทศได้นั้น พรรคประชาธิปัตย์ย่อมต้องอาศัยมวลสมาชิกอักหลากหลาย ต้องอาศัยคนหลายประเภท ร้อยพ่อพันธุ์แม่ เข้าผสมผสานกันให้ได้ Chemistry ที่ลงตัว แต่ก็มิได้หมายความว่า พรรคจำต้องดำเนินงานทางการเมืองแบบหลายบุคลิกภาพที่ขัดแย้งในตัวเองด้วยเสมอไป

แม้ว่าพรรคประชาธิปัตย์ที่พึงปรารถนาในอนาคต จะต้องปรับปรุงหลายด้าน ไม่ว่าจะเป็นนโยบายพรรคที่นอกจากจะต้องมีลักษณะสร้างสรรค์แล้ว ยังต้องมีความเป็นตัวของตัวเอง มี Originality มีเอกลักษณ์เป็นของตัวเอง และทีมเศรษฐกิจที่ต้องแสวงหาคนมากความสามารถและประสบการณ์เข้ามาร่วมทีมให้เข้มแข็งกว่าที่เป็นอยู่ ตลอดจนเสริมทีมงานที่เชี่ยวชาญและมีประสบการณ์ในเชิงบริหารงานด้านต่างๆ ให้หลากหลาย เพื่อให้ประชาชนเกิดความมั่นใจว่าคนเหล่านั้นเป็นคนมีฝีมือในเชิงบริหารราชการแผ่นดินจริงๆ มิใช่เพียงแค่พูดเก่ง นำเสนอเก่ง หรือเพียงมีดีกรีการศึกษาที่โก้เก๋

แต่สำหรับผมแล้ว Priority หลักของหัวหน้าพรรคคนต่อไปคือการรักษาเยียวยาตนเองให้หายขาดจากโรคหลายบุคลิกภาพ

เพราะนั่นย่อมเป็นหนทางเร่งด่วนที่จะสามารถฟื้นฟู Trust ให้กลับมางอกงามขึ้นในใจคน และจะเรียก “ขวัญ” และ “ความนับถือตัวเอง” ให้กลับคืนมาได้ในที่สุด

ทักษ์ศิล ฉัตรแก้ว
29 กรกฎาคม 2554
ตีพิมพ์ครั้งแรกในนิตยสาร MBA ฉบับเดือน ก.ค.2554

ยกขาจากหล่มโคลน

ผู้ใหญ่ที่ผมเคารพท่านหนึ่ง อ้างถึงผู้ใหญ่มากๆ อีกท่านหนึ่ง ที่อยู่ในแวดวงของ grande dame ระดับสูงมากถึงสูงที่สุดของแผ่นดิน ซึ่งได้อ้างถึงผู้ใหญ่ที่สูงกว่านั้น ว่าท่านเปรยว่า ถ้าพรรคเพื่อไทยได้คะแนนมาเป็นอันดับหนึ่ง แต่ไม่ได้จัดตั้งรัฐบาลหรือยิ่งลักษณ์ (ซึ่งพวกท่านเห็นว่าเป็น parvenu) ไม่ได้เป็นนายกรัฐมนตรีแล้ว ทักษิณก็จะตอบโต้เอาอย่างรุนแรงกับกรุงเทพฯ อีกครั้งเพื่อระบายแค้น และผู้คนในกรุงเทพฯ อาจประสบกับเรื่องราวน่าหวาดหวั่นและน่าเศร้าอีกหลายเรื่อง

นั่นเป็นการเปรยในช่วงที่กระแสเพื่อไทยกำลังมาแรงและยิ่งลักษณ์กำลังเป็น stock-in-trade โดยก่อนหน้านั้น ก็ได้มีการเปรยมาแล้วว่าถ้าก๊วนเพื่อไทยกลับมา คอรัปชั่นคงเบ่งบาน บรรดาคนโลภมากจะกลับมาเป็นเสนาบดีกัน ผู้ดีจะต้องหลบไปเดินในตรอก ขี้ครอกจะเบ่งไปตามท้องถนน และคางคกจะขึ้นวอ สมบัติชาติจะถูกปล้นโดยการนำไปแปรรูปเข้าจดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย์ฯ แล้วแอบฮุบหุ้นกันไว้เองตามอำเภอใจ และรอบนี้เป้าหมายสำคัญจะอยู่ที่สำนักงานทรัพย์สินส่วนพระมหากษัตริย์...

อาชีพบรรณาธิการอย่างผม ถ้าทำไปนานๆ แล้วก็จำเป็นต้องพัฒนาทักษะชนิดหนึ่งขึ้นมาให้ได้ นั่นคือความสามารถในการหยั่งใจและหยั่งความคิดคนในสังคม

แม้ผมจะไม่เคยเหยียบย่างเข้าไปในผับแถวทองหล่อ ใกล้บ้านผมเอง แต่ผมย่อมต้องรู้ว่าเด็กไฮโซซึ่งนิยมไปเที่ยวที่นั่นเป็นลูกหลานใครกันบ้าง พวกเขาไปทำอะไรกัน คิดอะไร มีกิจกรรมอะไรกัน และผับนั้นเป็นของใคร โดยเสธ.คนไหนเป็นคนคุมอยู่ ฯลฯ

เช่นเดียวกับที่บรรณาธิการชั้นดีส่วนใหญ่ไม่เคยเข้าวังหรือเข้าไปสุงสิงในค่ายทหาร แต่ทุกคนย่อมต้องรู้ว่าคนในนั้นคิดอะไร มีใครไปพบกับใครช่วงไหน และพูดอะไรกัน...และแม้จะเกิดไม่ทัน พ.ศ. 2489 แต่ก็รู้ว่าปีนั้นเกิดเหตุ “กรณีสวรรคต” ขึ้น ความจริงของเรื่องนั้นเป็นอย่างไร  ใครต้องสูญเสียชีวิตไปเพราะการณ์นั้น ญาติพี่น้องพวกเขาคิดอย่างไร และใครได้ใครเสีย จากการเมืองของกรณีนั้นบ้าง

บรรณาธิการระดับคุณภาพ ย่อมต้องรู้จักสังเกตสังกา ต้องรู้จักสืบสวนสอบสวน ต้องขจัดอคติให้เหลือน้อยที่สุด และพร้อมที่จะเปลี่ยนความคิดเมื่อพบความจริง ที่สำคัญ ต้องเงี่ยหูฟังผู้คน เริ่มจากญาติพี่น้อง เพื่อนฝูง และผู้คนใกล้ตัว แล้วขยายวงออกไป ทั้งด้วยการฟังและการอ่านและสังเกตพฤติกรรมอย่างต่อเนื่อง

ผมเองก็ต้องคอยฟังว่าแม่ยายผมซึ่งเป็นลูกครึ่งจีน และดูและฟังและอ่าน ASTV/ผู้จัดการ อยู่เกือบตลอดเวลาว่าท่านคิดอะไร หรือพ่อแม่ผมเองที่อายุเกือบ 85 และเป็นคนเชียงใหม่ ว่าพวกท่านและแวดวงของท่านสนใจอะไรกันในแต่ละช่วง พี่น้องและเพื่อนๆ ของพี่น้องแต่ละกลุ่มตลอดจนผู้คนหลากหลายอาชีพและชนชั้นที่บรรดาพี่น้องของผมได้พบได้เจอหรือต้องเข้าไปเกี่ยวข้องในแต่ละวันนั้นเขาว่ายังไงกัน อีกทั้งครูบาอาจารย์และเพื่อนของลูกๆ ตลอดจนพ่อแม่ของพวกเขา ทั้งที่สาธิตจุฬาฯ และเซนต์โยเซฟคอนเวนต์ ว่ามีใครพูดอะไร กับใคร ว่ายังไง...

เช่นเดียวกับที่ผมต้องฟังด้วยหูตัวเองว่าคนขับรถของผมและพนักงานทำความสะอาดที่ออฟฟิสตลอดจนยามและเมียยามซึ่งเป็นคนอีสานคิดอะไรและพูดอะไร และระหว่างพูดนั้นพวกเขาทำหน้าทำตา และออกอาการ Body Language ยังไงบ้าง หรืออย่างบรุษไปรษณีย์ที่มาส่งพัสดุนั้นก็เหมือนกัน...คนขับรถสองแถวหน้าปากซอยสุขุมวิท 39 ซึ่งส่วนใหญ่เป็นมุสลิมริมคลองแสนแสบละ คิดกันยังไง...เด็กเซริฟในร้านอาหารที่มีโอกาสไปนั่งกินในแต่ละย่าน...ช่างซ่อมแอร์ที่มาจากเขตสามจังหวัดภาคใต้และส่งภาษายาวีกันเองตลอดเวลาทว่าพูดไทยกับผม...ภรรยานายตำรวจ สน.ทองหล่อ...หมอและหมอทหาร...ตลอดจนแม่ค้าขายข้าวแกงในซอยทองหล่อและเจ้าของร้านก๊วยเตี๋ยวเป็ดสามย่าน ฯลฯ

นี่ยังไม่นับบรรดาพี่ๆ น้องๆ นักข่าวที่ร่วมงานกับผมและที่ผมรู้จักและเครือข่ายของพวกเขา

แน่นอน หลายปีมานี้ Information ที่ได้มา ล้วนแล้วแต่ทำให้เกิดความไม่สงบใจและยากจะวางใจต่ออนาคต (อันที่จริง ผมได้ศึกษาเรื่องสงครามกลางเมืองครั้งสำคัญของต่างประเทศ และเขียนคู่มือการดำรงชีวิตท่ามกลางสงครามกลางเมืองไว้แล้ว ก่อนที่จะเกิดเหตุการณ์เดือนพฤษภา 53 และผมว่าเนื้อหาก็ยังสมสมัยอยู่...ผู้สนใจคลิดอ่านได้จากบทความชื่อ "อยู่ท่ามกลางสงครามกลางเมือง" และ "สงครามกลางเมือง...ใช่ว่าฆ่ากันแล้วจะจบ ซะเมื่อไหร่")

แต่ผมก็เหมือนกับนักเขียนเรื่องหนักๆ จริงจังทั่วไปนั่นแหละครับ ที่ชอบอ้างอิงข่าวร้ายมากกว่าข่าวดี พวกเราพอใจไปงานศพยิ่งกว่างานแต่งงาน พวกเรามักเขียนอะไรที่มัน Inspire fear ให้เกิดขึ้นในใจของผู้อ่านที่ respect ข้อเขียนของพวกเรา ทั้งหมดทั้งมวลก็เพื่อให้เกิดสติและตั้งมั่นอยู่ในความไม่ประมาท

คนไทยช่วงนี้ มี Negative Thought อยู่ในใจแยะ และต่างก็มี Low Opinion ต่อกันและกัน ถ้าไม่ระวัง และได้ผู้นำที่แย่ สถานการณ์อาจถูกฉุดให้เลวร้ายลงจนแก้ไขไม่ได้

ระยะหลังมานี้ ผมอ่านเอกสารที่เกี่ยวกับ American Revolution และศึกษาชีวประวัติของผู้นำอเมริกันยุคแรกมาจนยุค Civil War โดยผมตั้งคำถามว่า ทำไมสังคมอเมริกันและผู้นำอเมริกันก่อนสงครามกลางเมือง จึงปล่อยให้สถานการณ์ Drag down the drain ลงเรื่อยๆ จนสุดท้ายก็ต้องฆ่าแกงกันอย่างมโหฬาร จนขมขื่นอยู่นาน กว่าจะเยียวยากันหาย

ผมประทับใจในปฏิปทาของผู้นำยุคแรก โดยเฉพาะนายพลวอชิงตัน ที่ช่วยกันประคับประคองระบอบใหม่ให้ดำเนินไปตามความคาดหวังและอุดมการณ์ของพวกเขา และหลีกเลี่ยงการใช้กำลังเข้าหักหาญเอาอำนาจ

สหรัฐอเมริกาโชคดีที่ได้ผู้นำรุ่นแรกเก่ง พวกเขามาจากครอบครัวชนชั้นนำของแมสสาชูเซ็ตและเวอร์ยิเนีย ฉลาด มีความเป็นปัญญาชน และอ่านหนังสือหนังหากันมามาก เรียกว่าตั้งแต่ Washington, John Adam, Jefferson, Madison, Munroe, John Quincy Adam เหล่านี้ ล้วนมาจากชนชั้นสูง เป็นนักอ่านและยึดมั่นหลักการประชาธิปไตยอย่างมั่นคง

นายพล Jackson เป็นประธานาธิบดีคนแรกที่มาจากชนชั้น “คนรวยใหม่” แต่ก็ยึดปณิทานแน่วแน่และเป็นคนเฉียบขาด แต่หลังจากนั้นก็เริ่มรวนเร และไม่สามารถบริหารเศรษฐกิจให้ดีได้กับคนทั่วประเทศ อีกทั้งยังไม่ aware หรือไม่ยอมแก้ไขความขัดแย้งในสังคมอเมริกันโดยรวมได้ จนสุดท้ายความไม่พอใจและความเกลียดชังก็แผ่ออกทุกหย่อมหญ้าจนต้องจับอาวุธขึ้นประหัตประหารกัน

ท่านผู้อ่านที่สนใจ ลองอ่านเอกสารที่เชื่อถือได้ของยุคนั้นดูก็ได้ ลองดูไล่มาตั้งแต่ Martin Van Buren, Henry Clay, Daniel Webster, William Harrison, John Taylor, James Polk, Zachary Taylor, Millard Fillmore, Franklin Pierce, และ James Buchanan โดยเฉพาะก็สองคนหลังนี้ ที่ไม่สามารถนำให้ราษฎรเลี่ยงการฆ่าฟันกันได้สำเร็จ เพราะพวกเขามองเป็นเรื่องความขัดแย้งธรรมดา ไม่มีความกล้าหาญทางจริยธรรม และยังเล่นการเมืองเชิงผลประโยชน์ของตัวและพวกใครพวกมันอยู่อย่างเดิม

ตอนที่ Lincoln เข้ามา ทุกอย่างก็สายเสียแล้ว แต่ผมก็นับถือลิงคอนเมื่อศึกษางานของเขามากขึ้น ทว่าเมื่อลิงคอนตาย Andrew Johnson กลับทำลายสิ่งที่ลิงคอนอุตส่าห์สร้างมาด้วยเลือดและชีวิต นโยบาย “ปรองดองและฟื้นฟู” ของเขาล้มเหลวไม่เป็นท่า (ลองอ่าน “จดหมายจากอดีตทาส” ที่ผมเคยนำมาตีพิมพ์ดูใน www.mba-magazine.blogspot.com) และคนต่อมา วีรบุรุษสงคราม Ulysses Grant แม้จะเป็นนักการทหารที่เก่งแต่เป็นนักการเมืองที่แย่ เพราะนอกจากใช้คนแวดล้อมที่อ่อนแล้ว ยังโกงอีกด้วย

นายกรัฐมนตรีไทยนับแต่นี้ไปต้องสำเหนียกเรื่องทำนองนี้ไว้ให้ดี อย่าให้มัน drag down จนลงหล่มโคลน

ผมอยากฝากแนวทางง่ายๆ สำหรับนายกรัฐมนตรีคนใหม่ไว้ 4 ข้อ คือ 1.แสวงหาสิ่งที่หายไปให้กลับคืนมา 2.ซ่อมแซมสิ่งที่ชำรุดให้ใช้ได้อีก 3.รู้จักใช้คน 4.รู้จักใช้เงิน

และต้องไม่เคลิ้มไปกับพวกประจบสอพลอ ทั้งคนใกล้ชิด ข้าราชการ นักธุรกิจ ทหาร ตำรวจ และนักการเมือง เพราะมันจะทำให้เราถูก Corrupt โดยอำนาจได้ง่าย

ที่สำคัญ ทั้งคุณอภิสิทธิ์และคุณยิ่งลักษณ์ ก็ดูเหมือนว่าจะเป็นผู้นำ ที่มีคนอื่นหรือกลุ่มผลประโยชน์อื่นซึ่งอยู่หลังม่าน สามารถสั่งให้ซ้ายหันขวาหันได้ไม่ต่างกัน ผมจึงขอให้พวกเขาแข็งขืน ถ้าคำสั่งหรือการกดดันนั้นมันไม่ชอบมาพากล หรือขัดกับมโนธรรมและหลักการประชาธิปไตย

นั่นคือ Moral Courage

วันหนึ่ง คุณยิ่งลักษณ์อาจจะต้องพูดกับพี่ชายว่า “อ้ายเจ้า..ฟั่งซุ่นข้าเจ้าเตื้อเน้อ ถ้าอ้ายบะปอใจ๋ ก่อยไล่ข้าเจ้าออก แต่ต๋อนนี้ ปล่อยฮื้อข้าเจ้าญะอะหยังต๋ามหลักก๋านและตี้มันควรจะเป๋นก่อนเน้อเจ้า...”

ถ้าคุณอภิสิทธิ์เผอิญเข้ามาอ่านเจอข้อความนี้ ผมอยากให้ลองแปลดูเอง

ทักษ์ศิล ฉัตรแก้ว

28 มิถุนายน 2554

ตีพิมพ์ครั้งแรกในนิตยสาร MBA ฉบับเดือน มิ.ย. 2554