หม่อมอุ๋ย ซาร์เศรษฐกิจองค์ใหม่

หม่อมราชวงศ์ปรีดิยาธร เทวกุล หรือ "หม่อมอุ๋ย" เป็นสมาชิกของราชวงศ์จักรีเพียงคนเดียวที่ออกหน้าอยู่กับ คสช. ในฐานะที่ปรึกษาใหญ่ทางเศรษฐกิจ และอาจได้ดำรงตำแหน่งในรัฐบาลของ พลเอกประยุทธ์ จันโอชา ในฐานะรองนายกรัฐมนตรีฝ่ายเศรษฐกิจควบรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง

ซึ่งถ้าได้ควบตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลังจริง เขาก็จะมีอำนาจควบคุมเศรษฐกิจภาพรวม การค้าระหว่างประเทศ การจัดสรรงบประมาณแผ่นดิน การลงทุน ตลาดเงินตลาดทุน และทรัพย์สินทั้งมวลของรัฐ

เรียกว่าเป็น "ซาร์เศรษฐกิจ" ผู้ที่จะขึ้นมากุมหางเสือของนโยบายและความเป็นไปของเศรษฐกิจไทยนับแต่นี้

ถ้าเป็นเช่นนั้นจริง ก็น่าจะนับได้ว่าเขาเป็นสมาชิกของราชวงศ์จักรีคนแรก ที่สามารถไต่เต้าขึ้นมามีอำนาจทางเศรษฐกิจถึงขั้นนี้ได้ นับแต่หลัง พ.ศ. 2475 เป็นต้นมา

แต่ไหนแต่ไรมา แม้ในหมู่สมาชิกของราชวงศ์จักรี จะมีผู้ปรีชาสามารถในด้านต่างๆ จำนวนมาก ทว่า ยากจะหาผู้ชำนาญทางด้านเศรษฐกิจ

แน่นอน วรรณะกษัตริย์ย่อมไม่ควรยุ่งเกี่ยวกับการค้าขายและหมุนเงินหมุนทอง

ในยุครัตนโกสินทร์ตอนต้น เศรษฐกิจและการค้าระหว่างประเทศ จึงอยู่ในมือขุนนาง โดยเฉพาะตระกูลบุนนาค และในยุคปฏิรูปใหญ่สมัยรัชกาลที่ 5 เป็นต้นมา แม้เสนาบดีกระทรวงเศรษฐกิจจะเป็นเจ้านายหรือขุนนาง ทว่า การตัดสินใจสำคัญๆ ย่อมขึ้นอยู่กับที่ปรึกษาฝรั่งเสียเป็นส่วนใหญ่ เป็นแบบนั้นมาจนกระทั่งเปลี่ยนแปลงการปกครองในสมัยรัชกาลที่ 7

สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงเคยมีพระดำริว่า เสนาบดีกระทรวงพระคลังนั้นไม่จำเป็นต้องเป็นผู้เชี่ยวชาญ ขอเพียงให้ไว้วางพระทัย (และพระราชหฤทัย) ได้เป็นพอ

นั่นน่าจะสะท้อนความเห็นของสมาชิกราชวงศ์ชั้นสูงที่ปกครองบ้านเมืองนับแต่สมัยรัชกาลที่ 5 เป็นต้นมา

สมาชิกที่โดดเด่นและทรงมีผลงานทางด้านนี้ค่อนข้างมากมีอยู่เพียงพระองค์เดียวคือกรมพระจันทบุรีนฤนาถ ซึ่งรัชกาลที่ 5 เคยตรัสว่าเหมาะกับงานด้านนี้ เพราะ "เป็นลูกเจ๊ก" แต่ก็ทรงขัดแย้งกับรัชกาลที่ 6 อย่างแรง จนต้องทรงลาออกจากราชการกลางคัน ส่วนกรมหมึ่นสรรควิสัยนรบดี ซึ่งเป็นคนไทยที่สำเร็จปริญญาเอกทางเศรษฐศาสตร์จากเยอรมนีเป็นคนแรก แต่ก็มิได้ทรงงานทางด้านนี้โดยตรง และทรงปลิดชีพพระองค์เองตั้งแต่พระชนมายุเพียง 28 พรรษาเท่านั้นเอง

สมัยรัชกาลที่ 7 ประเทศไทยเผชิญกับวิกฤติเศรษฐกิจครั้งใหญ่ ราคาข้าวและดีบุกตกต่ำ ส่งออกได้น้อยลงเพราะเศรษฐกิจโลกวิกฤติ จนรัฐบาลอังกฤษต้องประกาศถอนตัวออกจากมาตราฐานทองคำ ทำให้เงินบาทแข็งค่า (เพราะไทยตัดสินใจอยู่กับข้อตกลงมาตรฐานทองคำต่อไป) และเกิดปัญหาขาดดุลงบประมาณในที่สุด เพราะจัดเก็บรายได้ไม่เข้าเป้า

รัชกาลที่ 7 ทรงเชื่อที่ปรึกษาฝรั่งว่าต้องตรึงค่าเงินบาท ไม่ควรลด และไม่ควรใช้นโยบายขาดดุลแบบเคนส์ (ผมหมายถึง John Maynard Keynes) แต่ให้จัดเก็บภาษีชนิดใหม่ๆ เพิ่มเติม โดยเฉพาะภาษีเงินได้ที่เก็บเอาจากผู้มีรายได้ประจำ ซึ่งกระทบต่อบรรดาข้าราชการอย่างจัง แถมยังให้รัดเข็มขัดทุกด้าน โดยเฉพาะอย่างยิ่งงบประมาณที่เกี่ยวข้องกับกองทัพ และที่แย่คือสั่งปลดข้าราชการออกเพื่อปรับให้งบประมาณ "ได้ดุลย์" ทำให้ข้าราชการไม่พอใจกันมาก โดยเฉพาะพวกทหาร (เหตุการณ์ครั้งนั้น ถูกกล่าวขานกันในเวลาต่อมาว่าเป็นการ "ดุลย์ข้าราชการออก")

ว่ากันว่า นโยบายเหล่านี้ส่งผลให้เกิดการยึดอำนาจของคณะราษฎรในวันที่ 24 มิถุนายน 2475

ก่อนหน้านั้นเพียง 4 เดือน รัชกาลที่ 7 เคยทรงพระราชดำริถึงความไม่รู้ไม่เชี่ยวชาญของพระองค์เองไว้ว่า "The financial war is a very hard one indeed. Even expert contradict one another until they become hoarse. Each offer a different suggestion. I myself do not profess to know much about the matter and all I can do is listen to the opinions of others and choose the best. I have never experienced such a hardship; therefore if I have made a mistake I really deserve to be excused by the officials and people of Siam.” (อ้างจาก “The End of the Absolute Monarchy in Siam” Benjamin A. Batson หน้า 187 Oxford University Press, 3^rd. 1986)

โจทย์เศรษฐกิจของไทยวันนี้ที่หม่อมอุ๋ยจะต้องเข้ามาแก้ นับว่ายังไม่เลวร้ายเหมือนช่วงก่อน 2475 แต่ก็ไม่ง่ายนัก

การจัดเก็บรายได้เริ่มเป็นปัญหาใหญ่ในภาวะเช่นนี้ ทว่า บทเรียนของ 2475 ทำให้ไม่เคยมีรัฐบาลไหนอีกเลยที่กล้าปลดข้าราชการออก หรือแม้แต่ลดเงินเดือนข้าราชการก็ยังไม่กล้าทำ (นอกจากพลเอกประยุทธ์จะไม่ยอมลดเงินเดือนข้าราชการแล้ว ยังประกาศเพิ่มเงินเดือนข้าราชการอีกด้วย) ดังนั้น รัฐบาลของพลเอกประยุทธ์คงต้องจัดเก็บภาษีเพิ่มเติม ทั้งภาษีที่ดิน ภาษีมรดก และ ฯลฯ รวมทั้งการขึ้นอัตราภาษีมูลค่าเพิ่ม โดยเหล่านี้ หม่อมอุ๋ยจะต้องเข้ามารับหน้าแบบเต็มๆ

ปัญหาราคาพืชผลตกต่ำก็เป็นอีกปัญหาหนึ่งที่น่าหนักใจโดยเฉพาะอย่างยิ่งราคายางพารา ซึ่งในที่สุดรัฐบาลคงต้องเข้าไปแทรกแซงราคาหรือใช้มาตราการอื่นซึ่งต้องใช้เงินงบประมาณเข้าไปช่วยเหลือ

นี่ยังไม่นับปัญหาหนี้ครัวเรือนและหนี้ส่วนบุคคล ซึ่งถ้าไม่ได้รับการแก้โดยเร็ว ก็จะเหนี่ยวรั้งการเติบโตของระดับการบริโภคโดยรวมอย่างมิต้องสงสัย

การหดตัวของการส่งออกและเศรษฐกิจภาพรวมก็เป็นปัญหาหนึ่งที่น่าเป็นห่วง การถูกตัดสิทธิพิเศษทางภาษีจากประเทศคู่ค้าสำคัญซึ่งไม่ยอมรับการรัฐประหาร รวมถึงการสูญเสียความสามารถเชิงแข่งขันในเชิงการผลิตให้กับจีนและประเทศเพื่อนบ้าน ที่ตอนหลังสามารถปรับตัวและวิ่งไล่กวดเรามาติดๆ ไม่ว่าจะเป็น อินโดนีเชีย ฟิลิปปินส์ กัมพูชา เวียดนาม หรือแม้กระทั่งพม่า

ปัญหานี้เป็นปัญหาโครงสร้างที่ส่งผลทั้งระยะสั้น กลาง และยาว

สองปีมาแล้วที่เศรษฐกิจไทยเติบโตต่ำกว่าอัตราเติบโตเฉลี่ยของเศรษฐกิจโลก นับเป็นครั้งแรกในรอบหลายสิบปีที่เราถูกทิ้งไว้ข้างหลัง

เราเคยเจ๋ง เคยอยู่แนวหน้าในหมู่ประเทศ Emerging Market สถานการณ์ของโลกเคย "Plays on Strengths" ของเราเสมอมา ทุกคนคิดว่าเราสงบ มีสาธารณูปโภคพื้นฐานที่ทรงประสิทธิภาพ และคนงานมีทักษะ ขยันขันแข็ง...แต่ปัจจุบัน จุดแข็งหรือข้อได้เปรียบทุกด้านที่กล่าวมานั้น เผลอแป๊บเดียว มันกลับกลายเป็นจุดอ่อนของเราไปเสียแล้ว

สังคมไทยไม่สงบ โครงสร้างพื้นฐานเริ่มเก่าและติดขัดไปหมด ทั้งถนนหนทาง ท่าเรือ ท่าอากาศยาน และที่สำคัญคือรถไฟ แรงงานก็ขาดแคลน เด็กเกิดใหม่น้อยลงมาก สินค้าจากโรงงานที่เราเคยผลิตได้ด้วยต้นทุนถูกๆ ก็กลายเป็นแพง เมื่อเปรียบเทียบกับคนอื่น...ทั้งหมดนี้เกิดขึ้นภายใต้พัฒนาการที่ประเทศคู่แข่งของเราปรับตัวดีขึ้นแยะ ที่เคยจมอยู่กับสงครามกลางเมืองหรือระบบเผด็จการทหารอย่างล้าหลัง ก็เลิกและหันมาค้าขายกับโลกและแข่งขันกับเราในเชิงของการแย่งชิงเงินลงทุนที่เป็น Hard Currencies

โลกทุกวันนี้ "Plays on Weaknesses” ของเราไปเสียแล้ว

เหล่านี้ นอกจากจะรอคอยให้หม่อมอุ๋ยเข้ามาแก้ไขแล้ว ยังรอคอยให้หม่อมอุ๋ยเข้ามาสร้างเสริมเพิ่มเติมและขึ้นเค้าโครงใหม่ให้กับประเทศไทยในเชิงเศรษฐกิจสำหรับอนาคตอีกด้วย

นับเป็นภาระกิจที่ต้องอาศัยวิสัยทัศน์และความสามารถในการมองการณ์ไกล พ้นไปจากผลประโยชน์เชิงการเมืองเฉพาะหน้า เฉกเช่นเดียวกับที่บรรดาสมาชิกของราชวงศ์ในสมัยรัชกาลที่ 5 ซึ่งถือเป็นคนรุ่นปู่ของหม่อมอุ๋ย เคยขึ้นเค้าโครงใหม่ให้กับประเทศมาแล้วในครั้งกระโน้น

หม่อมอุ๋ยเป็นบุตรของ หม่อมเจ้าปรีดีเทพย์พงษ์ เทวกุล อดีตนายทหารคนสนิทของ สมเด็จเจ้าฟ้าจักรพงษ์ภูวนารถ และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงต่างประเทศ กับชายาลำดับที่ 3 คือ หม่อมแตงไทย เดชผล ประสูตรเมื่อพระบิดาทรงมีพระชนมายุได้ 54 พรรษาแล้ว

เขาเป็นน้องชายต่างมารดาของ มรว.หญิงสำอางวรรณ มารดาของ บัณฑูร ล่ำซำ เรียนจบเซนต์คาเบรียล เป็นรุ่นน้องของ พลเอกประวิตร วงศ์สุวรรณ เพียง 1 ปี หลังจากนั้นเข้าศึกษาที่คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ และโดยบารมีของ ดร.ป๋วย อึ้งภากรณ์ ซึ่งนับเป็นญาติในสายล่ำซำ เขาก็ได้ไปศึกษาต่อที่ Wharton School of Business ซึ่งเป็นสถาบันการศึกษาชั้นนำของโลกทางด้านเศรษฐกิจ บริหารธุรกิจ และการเงิน จนจบ MBA เมื่อปี 2513

เขาร่วมสร้างธนาคารกสิกรไทยกับ บัญชา ล่ำซำ พี่เขย จนไต่เต้าขึ้นเป็นเบอร์สองของธนาคาร สมัยโน้นเขาเป็นที่เกรงขามของพนักงานมาก โดยเฉพาะพนักงานรุ่นใหม่ๆ ที่หัวก้าวหน้า รวมทั้งนักเรียนทุน ซึ่งแม้เมื่อเวลาทำงานจะเกรงกลัวเขาเอามากๆ แต่เมื่อเวลาผ่านไปและหวนคิดกลับไปก็จะรักเขา เพราะล้วนได้รับความรู้และการสอนงานอย่างเข้มข้นกันมาจากความเข้มงวดของเขาในสมัยนั้น

เขาต้องระเห็ดออกจากกสิกรเมื่อบัณฑูรขึ้นมากุมบังเหียนหลังจากมรณกรรมของบัญชา แต่ก็เป็นเสมือน Blessing in Disguise เพราะไม่นานเขาก็มาได้งานทางการเมืองครั้งแรกในฐานะโฆษกประจำสำนักนายกรัฐมนตรี ในสมัยรัฐบาลพลเอกชาติชาย ชุณหะวัณ ซึ่งถือเป็นช่วง "ขาขึ้นมากๆ" ของเศรษฐกิจไทย

การได้งานครั้งนั้นเป็นผลมาจากการผลักดันของกลุ่มที่ปรึกษาหนุ่ม "บ้านพิษณุโลก" เพราะพวกเขาเหล่านั้นลงความเห็นกันว่าหม่อมอุ๋ยนี่แหละ เป็นคนที่สามารถพูดเรื่องเศรษฐกิจยากๆ ให้คนทั่วไปเข้าใจง่ายๆ ได้

ความสนิทสนมกับคณะที่ปรึกษาบ้านพิษณุโลกในครั้งกระโน้น จะเป็นที่มาของการได้ตำแหน่งใหญ่โตในเวลาต่อมา คือตำแหน่งผู้ว่าการธนาคารแห่งประเทศไทยในสมัยของรัฐบาลทักษิณ 1 ซึ่งมี พันศักดิ์ วิญญรัตน์ เป็นที่ปรึกษาใหญ่

อย่างไรก็ตาม สถานะความเป็นสมาชิกของราชวงศ์ก็นับเป็นจุดแข็งของหม่อมอุ๋ย

สังเกตุว่าหลังจากการยึดอำนาจของ รสช. ภายใต้การนำของ พลเอกสุจินดา คราประยูร เขาก็มีบทบาทอย่างมากต่อการตัดสินใจของพลเอกสุจินดาในการเลือกเอา อานันท์ ปันยารชุน มาเป็นนายกรัฐมนตรี และเขาเองก็ได้รับตำแหน่งรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงพาณิชย์ ในรัฐบาลนั้นด้วย

ในทางการเมืองแล้วเขาเข้าได้ทุกฝ่าย

ว่ากันว่า เขาเคยเป็นผู้สนับสนุนทางการเงินให้กับ เปลว สีเงิน ในระยะแรกที่เปลวออกจาก ไทยรัฐ มาก่อตั้งหนังสือพิมพ์ของตัวเอง

และการที่เขาได้รับตำแหน่งรองนายกรัฐมนตรีควบรัฐมนตรีคลังในรัฐบาลของ พลเอกสุรยุทธ์ จุลานนท์ ก็แสดงให้เห็นว่า พลเอกเปรม ติณสูลานนท์ และบุคคลระดับสูงสนับสนุนเขาเต็มที่

ทว่า การที่เขาลาออกกลางคันแบบกระทันหัน ย่อมแสดงให้คนทั่วไปเห็นว่าเขา Sensitive ต่อการที่พลเอกสุรยุทธ์ตั้ง สมคิด จาตุศรีพิทักษ์ ให้เข้าร่วมเป็นที่ปรึกษาทางด้านเศรษฐกิจระหว่างประเทศ

นั่นแสดงว่าเขาระแวงและมองสมคิดว่าเป็นคู่แข่งสำคัญของเขาทางด้านการเมือง

ด้วยชาติกำเนิดแล้ว สมคิดเทียบกับเขาไม่ได้ แต่ด้วยชาติกำเนิดอีกเช่นกัน ที่ทำให้สมคิดสนิทสนมกับพ่อค้าเชื้อสายจีน และได้รับการสนับสนุนจากพวกเขาในฐานะ “Power Broker” ทั้งจากสมาคมหอการค้า สมาคมอุตสาหกรรม และสมาคมธนาคารไทย ซึ่งถือเป็นตัวแทนของนักธุรกิจไทยเชื้อสายจีนที่กุมอำนาจเศรษฐกิจไทยอยู่อย่างเบ็ดเสร็จ

นั่นเป็นเหตุผลสำคัญที่ส่งให้ชื่อของสมคิดเข้ามาเป็นหนึ่งในคณะที่ปรึกษาของ คสช. เช่นเดียวกัน

ในฐานะคนรุ่นหลังที่นับถือในฝีมือเชิงเศรษฐกิจของทั้งคู่ ผมคิดว่าประเทศไทยจะได้ประโยชน์มาก หากบุคคลทั้งสองสามารถทำงานร่วมกันได้

ทักษ์ศิล ฉัตรแก้ว

27 สิงหาคม 2557
หมายเหตุ: บทความนี้เขียนขึ้นก่อนจะมีการประกาศรายชื่อคณะรัฐมนตรี
ภาพประกอบจากเว็บไซต์มหาวิทยาลัยของแก่น